A.F.A.M. Wetzer, 7 juli 2007

Hinthamerstraat 91a-89 : Het Rood Hekken

bouwtijd: omstreeks 1300
verbouwingen: 1419, 1647 en 1978
bijzonderheid: tegeltableaus van De Distel
beschermd: rijksmonument

Hagemans

Bakkerij Van Haren

door Wim Hagemans

Het allermooiste in de bakkerswinkel van Bert van Haren aan de Bossche Hinthamerstraat 89 zijn natuurlijk de prachtige tegeltableaus op de wanden die het telen en oogsten van graan, en de verwerking tot brood verbeelden.

Jammer genoeg ze deels aan het zicht onttrokken. Er moeten nu eenmaal ook broodkasten in
de winkel. En die is niet zo groot. Maar ze zijn tenminste aanwezig, de zaaiende boer, de oogstende boerin, de molenaar, gebogen onder de last van een zak meel, en de bakker die de broden uit de hete oven haalt.
"Toen wij erin kwamen, in 19?? waren de tegels helemaal aangeslagen. We hebben alles schoongemaakt. Mensen die vroeger al klant waren geweest en nu bij ons in de winkel kwamen, wisten niet dat dit er al was. Ze dachten dat wij die wanden hadden laten zetten", vertelt Bert van Haren (1949).
De tegeltableaus zijn ontworpen door het Amsterdamse atelier De Distel. In weelderige kleuren geven ze een romantisch beeld van het werk van de boer en de weg die het graan eeuwenlang ging tot het brood. Zelfs de veldmuizen wordt van harte een plekje gegund in het korenveld.
Bakker Van Haren zit in een bijzonder pand, en daarbij hoort bijzonder brood. "Wij bakken zonder vetten en suikers toe te voegen. Bijna alles is handwerk. We zouden trouwens geen ruimte hebben om machines te plaatsen. We bakken maar liefst 57 volkorensoorten, waarvan een tiental luxe, met combinaties van noten, kruiden en vruchten."
Elke dinsdag, woensdag en vrijdag leiden Bert en Tonnie van Haren belangstellenden rond in de bakkerij. Van negen tot half twaalf 's ochtends. Aangelokt door de nostalgische winkel, willen mensen ook weten wat daar achter gebeurt, in de kleine, verder weinig opvallende bakkerij. "Die mensen komen dan kijken naar het bakproces. Sommigen zijn al vier of vijf keer hier geweest. Zelfs een blinde hebben we een keer binnen gehad. De VVV kwam hier vroeger ook met mensen binnen, vooral om naar de tegeltableaus te kijken. De gasten kregen rozijnenbrood met zult. Nu komt de VVV niet meer, omdat ze vinden dat wij commercieel werken. We staan ook niet meer in de informatie van de VVV. Nu stoppen ze bij rondleidingen wel voor de deur om iets te vertellen." Tonnie van Haren (1951): "Commercieel? Iedereen mag bij ons komen kijken zonder te kopen. We hebben er nooit een cent aan verdiend. Net als de Open Monumentendag. Die kost alleen maar geld. Maar wij doen daar altijd graag aan mee als ze ons vragen. We hebben dan al gauw tweehonderd mensen binnen." Bert: "Ooit was
hier iemand die 80.000 gulden bood voor het tableau van de molenaar. Het is niet van ons. Wij huren het pand van aannemersbedrijf Drijvers, en het valt onder monumentenzorg. Maar ik zou het tableau nooit willen verkopen."

Dwarspand

Hinthamerstraat 89 is sinds 1883 bakkerij en bakkerswinkel. Verschillende generaties Koenen waren de exploitanten, totdat Bert en Tonnie van Haren in 1972 de zaak overnamen. Muurwerk achter in het huis dateert van omstreeks 1300. Bij bouwhistorisch onderzoek is vastgesteld dat ooit evenwijdig aan de straat, niet áán maar enkele meters áchter de rooilijn een pand heeft gestaan op het perceel van Van Haren en het buurperceel. Na de stadsbrand in 1419 is dit 'dwarspand' gesplitst in twee huizen. Het pand van Van Haren kreeg daarbij een laag voorhuis tot aan de straat. In 1647 is dit voorhuis verhoogd. Bij een verbouwing in 1978 werd onder andere de negentiende-eeuwse gepleisterde gevel in ere hersteld, met onder de daklijst gereconstrueerde leeuwenkoppen. Achter de winkel, afgescheiden door een negentiende-eeuwse neogotische binnenpui van hout en glas, is een tamelijk donkere voorkamer. Een kleine verblijfsruimte, volgepropt met een tafel met stoelen, een bureau met computer, een kast, een koelkast. Van Haren: "Je moet toch je rommel kwijt, en dan staat het hier dus gewoon vol." Achter de inventaris gaat een negentiende-eeuwse,
120
in oorsprong paarsrose lambrisering schuil, afgewerkt met decoraties van geperst karton. Bert van Haren laat het zien. "Het lijkt hout, het is bruin geschilderd, maar het is gewoon karton. Dat was goedkoper." Van Haren wijst ook naar het hoge plafond. "Van leer, we zien het nooit. Je gaat niet naar boven zitten kijken. Maar kom er niet aan, want dan valt het eraf, zo oud is het."

Verwenmuur

De bovenverdieping is als woonruimte verhuurd. "Als we aan het bakken zijn, is het hier beneden al 25 graden. Die hitte gaat allemaal naar boven. Daar wordt één muur heel lekker warm. De bovenburen verwarmen in de winter hun voeten aan die 'verwenmuur zegt Bert van Haren, die zelf met zijn vrouw in een dijkhuis aan de Maas in Gewande woont.
Misschien is Hinthamerstraat 89 wel de vaakst gefotografeerde winkelruimte van Nederland. "Er komen mensen die zeggen: oh, jullie hebben een leuk winkeltje, mogen wij hier foto's maken? Kom maar gerust, zeggen we dan." Intussen heeft de winkel met zijn tegeltableaus met foto's en al in tal van vak- en andere bladen gestaan. Van de Libelle tot de Tip Culinair. Het Tegelmuseum in Deventer heeft hier foto's gemaakt en koekjesfabriek Daelmans in Vlijmen wilde foto's om reclame te kunnen maken voor zijn ambachtelijke bakkerij. Bert van Haren is eraan gewend geraakt. "Ik vind de tegelwanden schitterend mooi. We vertellen er graag over aan onze klanten. Maar zelf raak je er op een gegeven moment toch op uitgekeken, want je ziet het iedere dag. Het wordt bijna gewoon."
121
Bossche Pracht 5 (2003) 118-121
Mosmans

Hinthamerstraat

Kuenen

333. "Het rood Hekken" anno 1748.
36
Jan Mosmans, Alph.G.J. Mosmans, Oude namen van huizen en straten te 's-Hertogenbosch ('s-Hertogenbosch 1907) 36
Rijksmonumentenregister

Hinthamerstraat 89, 5211 MG te 's-Hertogenbosch

inschrijving register: 5 oktober 1965
kadaster deel/nr: 82900/125
kadastrale aanduiding: 's-Hertogenbosch H 6204

Huis met eenvoudige bakstenen lijstgevel, uit midden 19e eeuw, waarvan vooral het neogotisch winkelinterieur met houten traceringen en tegeltableaux van belang is.
Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE)
Van Gaal / Verhagen

Enkele bijzondere panden aan de Hinthamerstraat

Hinthamerstraat 89-91 is een pand waarvan de meest achtergelegen delen stammen uit de 15e en 16e eeuw. Het deed toen dienst als koetshuis van de Sint Jan. Het voorste gedeelte dateert uit 1637. De gevel is versierd met leeuwenkoppen en ramshorens. Op het uitzonderlijke tegelplateau binnen staat de weg van het graan uitgebeeld.
25
's-Hertogenbosch binnen de Veste (2001) 25
Artikelen
1988

Redactie

Hinthamerstraat 89-91
Bouwhistorie 's-Hertogenbosch. Jaarverslag '88 (1988) 13 		 
2003

Wim Hagemans

Bakkerij van Haren
Bossche Pracht 5 (2003) 118-121 		 
2007

Jan M.M. van der Vaart

Verbouwing winkel. Architect H.W. Valk 1924-1932.
Hendrik Willem Valk 1886-1973 (2007) 85 		 
2008

Redactie

Bossche Koekwaus doet van zich spreken
Bossche Omroep zondag 12 oktober 2008 		 
Open Monumentendag
2010

De Broodspecialist

Hinthamerstraat 89-91

De bouwgeschiedenis van dit monument gaat terug tot circa 1290-1300 (muurrestanten in het achterste deel van het huis). Na de stadsbrand van 1419 werd het pand herbouwd en steeds uitgebreid. De gepleisterde voorgevel heeft in de 19e eeuw het huidige uiterlijk gekregen. Sinds 1883 wordt hier volgens oude recepten en tradities brood gebakken in de achter de winkel gelegen bakkerij.
Het winkelinterieur heeft een neogotische houten binnenpui en polychrome tegeltableaus, afkomstig uit het Amsterdamse atelier De Distel. Daarop staat de weg van het graan afgebeeld: zaaien, oogsten, malen, brood bakken. De Jugendstil is er al aan af te lezen. In 2007 kreeg dit pand de Brabantse Monumentenprijs, een onderscheiding voor de mooiste monumentale winkel van Brabant.
Magazine Open Monumentendag (2010) 37
 
2015

De broodspecialist

Dit monumentale woonhuis met bakkerij heeft een lange bouwgeschiedenis die teruggaat tot circa 1290 – 1300 (het achterste deel van het huis). Na de stadsbrand van 1419 werd het pand herbouwd tot een representatieve stadswoning met beschilderde houten verdiepingsbalklagen. Het werd vervolgens geleidelijk uitgebreid tot de huidige omvang in 1637. De gepleisterde voorgevel heeft in de 19e eeuw het huidige uiterlijk gekregen, al is uit de raamindeling op de verdiepingen te zien dat onder het pleisterwerk een oudere, 17e-eeuwse (trap)gevel schuilgaat. Het interieur van de winkel is bijzonder fraai met de neogotische houten binnenpui en polychrome tegeltableaus. Deze zijn afkomstig uit het Amsterdamse atelier De Distel. Daarop staat de weg van het graan afgebeeld.
Magazine Open Monumentendag (2015) 25
 
Adresboeken
Hinthamerstraat 91
Hinthamerstraat F 23a ? (????)
1865J.J. Sweens (firma Sweens van Gulick) koopman in cigaren
1875C.J. Hafkemeijer (1e luit.-magazijnm.)
Hinthamerstraat F 23a (1880)
1881J.G.R. Molenaar (gep. maj. O.I. leger) - N. van Zuijlen (commissionn. in kolonialewaren) - P.J.J. van Zuijlen (boekhouder)
1908J. Brugmans (boekhouder)
Hinthamerstraat 91 (1909)
1910J.B.H.M. Kuijpers (kunst- en kerkschilder) - wed. C. Kuijpers
1928J.B.H.M. Juijpers
Hinthamerstraat 89
Hinthamerstraat F 23 (????)
1865C.F. Meuwese (mr. timmerman, metselaar en brandmeester)
1875wed. C.F. Meuwese (mr. timmerm. en metselaar)
Hinthamerstraat F 23 (1880)
1881J. Finkensieber (klerk) - A. Meuwese (fabriek van stoomwerkt.) - wed. C.F. Meuwese (mr. timmerm. en metsel.)
1908L.P. Kuenen (broodbakker)
Hinthamerstraat 89 (1909)
1910L.P. Kuenen (broodbakker)
1928B.C.F. Kuenen
1943B. Kuenen Bakkerij 'Het Beste Brood' - F.A. Grosfeld (assuradeur) - B.C.F. Kuenen (broodbakker)
1985Bakker Bert van Haren
2005Daniël en Deborah van Schijndel (De Broodspecialist)
Afbeeldingen
  • 20 december 1978
  • 11 september 2010
  • 11 september 2010
Literatuur en bronnenpublicaties

Hans Boselie en Peter-Jan van der Heijden, Bossche monumenten in beeld (1975) 23

n: vermelding in een voetnoot

Nummeraanduiding

Nummer:89
Postcode:5211 MG
BAG-ID:0796200000364590
Perceel:HTG00-H-6204
Nummer:91
Postcode:5211 MG
BAG-ID:0796200000364594
Perceel:HTG00-H-6204
Nummer:91 A
Postcode:5211 MG
BAG-ID:0796200000428970
Perceel:HTG00-H-6204

Monument

Soort:Rijksmonument
Nummer:21608

Locatie

Google Maps
Monumentenkaart
OpenStreetMap

Op deze pagina

Adresboeken
Afbeeldingen
Artikelen
Hagemans
Literatuur
Mosmans
Open Monumentendag
Rijksmonumentenregister
Van Gaal / Verhagen

Rijksdienst Cultureel Erfgoed

67.667
305.949
500.360
500.361
BT-036674
BT-036675
URL om naar deze pagina te linken:

Bossche Encyclopedie |